เหงือกปลาหมอดอกขาว-ดอกม่วง

เหงือกปลาหมอดอกขาว

ลำต้นอวบ มีหนาม คล้ายกับเหงือกปลาหมอดอกม่วงมากแต่จะขึ้นในบริเวณน้ำกร่อย - จืด จะไม่พบเหงือกปลาหมอดอกขาวในเขตน้ำเค็มจัด

ใบ ใบเดี่ยว เรียงตรงข้ามสลับตั้งฉาก แผ่นใบรูปรี แผ่นใบกว้างจากประมาณกลางใบลงมาทางฐานใบ ขอบใบเว้าหยักเล็กน้อยมีหนามไม่มากนัก

ดอก ดอกบานมีขนาดเส้นผ่านศูนย์กลาง 2 - 2.5 เซนติเมตร วงกลีบดอกสีขาว ใบประดับสั้นกว่ากลีบเลี้ยง จะร่วงไปก่อนระยะดอกบาน มีใบประดับย่อยในระยะแรก แต่จะร่วงหล่นเร็วซึ่งเป็นลักษณะที่แตกต่างไปจากเหงือกปลาหมอดอกม่วง และช่อดอกมีขนาดไม่แน่นอน

ผล ผลสุก มีขนาดสั้นกว่า 2 เซนติเมตร ซึ่งสั้นกว่าผลของเหงือกปลาหมอดอกม่วง เมล็ดมีขนาดเส้นผ่านศูนย์กลาง 0.5 - 0.7 เซนติเมตร

สรรพคุณ แก้อาการเหน็บชา อัมพาต ปวดเมื่อย ปวดฟัน แก้หืด แก้ไอ ขับเสมหะ เป็นยาอายุวัฒนะ แก้ฝี ขับโลหิต ขับน้ำเหลืองเสีย แก้ท้องเฟ้อ แก้พิษแมลงสัตว์กัดต่อย

วิธีการปรุงยา 

ทั้ง 5 (ราก ลำต้น ใบ ดอก ผล) สับตากแห้งบดเป็นผง ต้มเป็นยาหม้อดื่ม

ทั้ง 5 ต้มผสมเกลือ บ้วนปากแก้อาการปวดฟันทั้ง 5 ต้มน้ำอาบ ถอนพิษไข้ เม็ดผดผื่นคัน แก้โรคผิวหนังทุกชนิด

ทั้ง 5 ต้มน้ำรับประทาน แก้พิษฝีดาษ ฝีทั้งปวง  

ต้น ตำผสมขมิ้นอ้อยใช้พอกฝีต้น ตำผสมน้ำมันงา + น้ำผึ้ง รับประทานแก้ประจำเดือนมาไม่ปกติ

ต้น ตำผสมพริกไทย อัตรา 2 : 1 ละลายน้ำผึ้งปั้นเป็นลูกกลอน เป็นยาอายุวัฒนะ

ต้น บดผสมชะเอมเทศ ละลายน้ำ ทาถูนวดแก้เจ็บหลังเจ็บเอว

ต้น ราก ยาอายุวัฒนะ บดเป็นผงชงกับน้ำร้อน น้ำผึ้ง หรือสุราก็ได้ แก้ลมทั้งปวง แก้ขัดเบา

ต้นสด ตำละเอียด รักษาแผลเรื้อรัง ถอนพิษ

ใบ ต้มผสมกับเปลือกมะเฟือง อบเชย อ้อนแดง น้ำตาลทราย ดื่มแก้ไอ

ใบอ่อน ต้มผสมกับเปลือกอบเชยเป็นยาหม้อดื่มแก้ท้องเฟ้อ

ฝัก ต้มเป็นยาหม้อดื่มขับโลหิต

ยอด ราก ตำปิดที่แผลแมลงสัตว์กัดต่อย หรือใช้เหงือกปลาหมอทั้ง 5 รมควัน ปิดที่แผลแก้พิษแมลงสัตว์กัดต่อย

ยอด ทั้ง 5 หั่นเป็นชิ้นเล็ก ๆ ตากแห้งนำมาต้มรับประทานวันละ 3 ครั้ง ก่อนอาหาร แก้เหน็บชา

เหงือกปลาหมอดอกม่วง

เป็นไม้พุ่มลำต้นเลื้อย สูง 1 - 2 เมตร ไม่มีเนื้อไม้ ลำต้นเป็นโพรงตั้งตรงแต่เมื่ออายุมากจะเอนนอน ลำต้นแก่จะแตกกิ่งออกไป มีรากค้ำจุน และมีรากอากาศจากลำต้นที่เอนนอน

ใบ เป็นใบเดี่ยว เรียงตามข้ามสลับตั้งฉาก มักมีหนามที่โคนก้านใบ 1 คู่ ใบเกลี้ยงก้านใบยาว 1 - 1.5 เซนติเมตร แผ่นใบรูปใบหอกกว้าง ขนาด 3-6 x 7-18 เซนติเมตร แคบลงทางฐานใบ ขอบใบเรียบ ปลายใบกลม หรือเป็นติ่งหนาม หรือขอบใบเว้าเป็นลูกคลื่น มีหนามที่ปลายหยัก หนามนี้มักเกิดที่ปลายเส้นใบหลัก และมีหนามขนาดเล็กกว่าแทรก ปลายใบเป็นสามเหลี่ยมกว้าง มีหนามที่ปลาย

ดอก ออกที่ปลายกิ่งแบบช่อเชิงลดยาว 10 - 20 เซนติเมตร ดอกย่อยไม่มีก้านดอก ออกรอบแกนประมาณ 20 คู่ ใบประดับล่างสุดของแต่ละดอกยาว 0.5 เซนติเมตร ร่วงหลุดเร็วใบประดับย่อยด้านข้าง 2 ใบ ยาว 0.7 เซนติเมตร เด่นชัด และติดคงทน วงกลีบเลี้ยงมี 4 แฉก สีเขียวอ่อนถึงสีน้ำตาลอมเขียว แฉกบนใหญ่กว่าแฉกล่าง เป็นดอกสมบูรณ์เพศ วงกลีบดอกสมมาตรด้านข้าง ดอกบานเส้นผ่านศูนย์กลาง 3.5 - 4 เซนติเมตร กลีบในด้านบนสั้นมากกลีบล่างใหญ่มี 3 แฉก สีน้ำเงินอ่อน หรือม่วงอ่อน

ผล เป็นผลแห้งแตก รูปไข่ ขนาด 1 - 1.5 x 2.5 - 3 เซนติเมตร สีเขียวถึงน้ำตาลอ่อนผิวเป็นมัน แตกสองซีกตามยาว มีเมล็ด 2 - 4 เมล็ด รูปร่างแบนเป็นเหลี่ยม ยาว 1 เซนติเมตร มีรอยย่นที่เมล็ด สีเขียวอมขาว ออกดอกและผลเดือนมกราคม – พฤษภาคม มักขึ้นอยู่ตามพื้นที่ป่าชายเลนที่เป็นพื้นที่โล่ง เป็นดินร่วนเหนียว หรือตามริมชายฝั่งที่เป็นดินเลน จะขึ้นรวมเป็นกลุ่มจำนวนมากหากพื้นที่ถูกเปิดโล่ง

สรรพคุณ แก้อาการเหน็บชา ริดสีดวง มะเร็ง อัมพาต ปวดเมื่อย ปวดฟัน แก้หืด แก้ไอ แก้คัน ขับเสมหะ เป็นยาอายุวัฒนะ แก้ฝี แก้ท้องเฟ้อ ขับโลหิต ขับน้ำเหลืองเสีย แก้พิษแมลงสัตว์กัดต่อย แก้โรคผิวหนัง

วิธีการปรุงยา 

ทั้ง 5 (ราก ลำต้น ใบ ดอก ผล) สับตากแห้งบดเป็นผง ต้มเป็นยาหม้อดื่ม

ทั้ง 5 ต้มผสมเกลือ บ้วนปากแก้อาการปวดฟัน

ทั้ง 5 หั่นตากแห้งบดละเอียด ละลายน้ำผึ้งรวงรับประทาน รักษาโรคริดสีดวง มะเร็ง

ทั้ง 5 นำมาต้มน้ำอาบ แก้คัน

ทั้ง 5 หั่นเป็นชิ้นเล็กๆ ตากแห้งน้ำมาต้มรับประทาน วันละ 3 ครั้ง ก่อนอาหาร แก้เข็ดเมื่อย แก้เหน็บชา

ทั้ง 5 ตำปะที่แผลแมลงสัตว์กัดต่อย 

หรือใช้เหงือกปลาหมอทั้ง 5 รมควันปะที่แผล แก้พิษ แมลงสัตว์กัดต่อย

ทั้ง 5 ต้มน้ำรับประทาน เช้า-เย็น รักษาโรคปอดและโรคมะเร็ง

ต้น ตำผสมขมิ้นอ้อยใช้พอกฝี

ต้น ตำผสมน้ำมันงา+น้ำผึ้ง รับประทานแก้ประจำเดือนมาไม่ปกติ

ต้น ตำผสมพริกไทย อัตรา 2:1 ละลายน้ำผึ้งปั้นเป็นลูกกลอน เป็นยาอายุวัฒนะ

ต้น บดผสมชะเอมเทศละลายน้ำ ทาถูนวด แก้เจ็บหลังเจ็บเอว

ใบ ต้มผสมกับเปลือกมะเฟือง อบเชย อ้อนแดง น้ำตาลทราย ดื่มแก้ไอ

ใบอ่อน ต้มผสมกับเปลือกอบเชยเป็นยาหม้อดื่มแก้ท้องเฟ้อ

ฝัก ต้มเป็นยาหม้อดื่มขับโลหิต